Giriş
Yazan: Elif Günay
Nisan 2021’de yayınlanması beklenen AB Yapay Zekâ Taslağı 14 Nisan 2021 tarihinde meraklıları ile buluştu. Tam 81 sayfa, 69 madde ve de 8 ek maddesiyle, Avrupa Birliği’nin yapay zekaya temkinli yaklaşımı düzenleme altına alındı. Doğası gereği daha yazılı hale getirilirken değişen ve gelişen bir teknolojiyi yazıyla düzenlemek ne kadar doğru bir yaklaşım, uzun zamandır tartışılmakta. Bu çalışmada Avrupa Birliği’nde yapay zekâ düzenlemeleri ve bir süredir beklenen Avrupa Birliği Yapay Zekâ Tüzüğü taslağının Avrupa Birliği hukukunun yapay zekaya uygulanabilecek düzenlemelerinin oluşturduğu çembere etkisi incelenmiştir.
Yapay Zekaya Avrupa Birliği Hukuku Yaklaşımı
Avrupa Birliği hukukunda teknolojiye hâkim olma amacıyla çalışmalar sürdürülmekteydi. Özellikle robotik alanında iç içe geçmiş ve ortak merkezli üç çember olarak tasvir edilen düzenlemeler1 ışığında yapay zekaya yönelik bir düzenleme getirileceği sinyalleri de verilmişti. Taslağın sızdırılmasıyla birlikte teknolojinin yazıya geçirilmesindeki çelişki ve zamansal problemler bir kez daha ortaya çıktı.
Yenilikçi yapay zekâ sistemlerinin geliştirilmesini desteklemek amacıyla yola çıkan Tüzüğün 44. Maddesi bu desteğin katı düzenleyici denetim altında yapılacağını düzenliyor. Yapay zekâ hakkında kitap siparişi verdiğinizde, kitabınız size ulaştığında artık o teknolojinin çoktan değiştiği gerçeğiyle yüzleşebileceğiniz bir dönemde katı düzenleyici denetimin nasıl sağlanacağı ise ancak uygulama ile ortaya çıkabilecektir.
AB, yüksek riskli yapay zekâ sistemlerinin belirli kullanımlarını yasaklamak ve yalnızca onaylanmaları halinde AB iç pazarına girmesine izin vermeyi amaçlıyor. Tüzüğün ek 2. maddesi de “AB değerlerine veya temel haklara aykırı” olarak yasaklanan yüksek riskli Yapay Zekâ sistemlerinin bir listesini içermektedir.
“Yasaklanmış Yapay Zekâ Uygulamaları (Prohibited Artificial Intelligence Practices)” başlıklı 4. madde, Birlik değerlerine aykırı olduğu veya Birlik hukuku kapsamında korunan temel hakları ihlal ettiği için yasaklanan yapay zeka uygulamalarını düzenlemekte. Bu maddenin geniş ve belirsiz düzenlemesi karşısında uygulamada karışıklığa sebebiyet vermesi ise kaçınılmaz. Tüzük m. 44’teki katı düzenleyici denetim mekanizması ve ek madde 2’de yer alan ayrıntılı listenin yanında söz konusu düzenleme pek çok tartışmayı beraberinde getirecektir.
Tüzüğe aykırılık halinde verilecek para cezaları ise 63. maddede yer almaktadır. Düzenlemeye göre Tüzüğün ihlali halinde uygulanacak cezalar etkili, orantılı ve caydırıcı olacaktır. Yine maddede, üye devletlerin kuralları, önlemleri ve bunları etkileyen sonraki değişiklikleri Birlik’e bildiriminde bir başvuru organı kurulacağına da işaret etmektedir. Maddenin ikinci bendi ise Tüzük’te yer alan düzenlemelerin ihlali halinde 20 milyon € 'ya kadar veya cironun yüzde 4'ü kadar para cezası öngörmektedir. Para cezası bakımından düzenlemenin GDPR m.83/4 ile benzerlik taşıdığı da görülmektedir.
Komisyon, 21 Nisan'da nihai yönetmeliğini açıklayacak.
Sonuç
Hukukun doğası gereği bürokratik ve yavaş olması sebebiyle hukuki düzenlemelerin yapay zekanın gelişim hızına yetişemeyeceği ve bilinen araçların bu alanda yetersiz kalacağını öngörmek pek de zor değil. Avrupa Birliği Yapay Zekâ Tüzüğü yürürlüğe girene kadar ortaya çıkma sebepleri de sabit kalacak mı, bu düzenlemeye hala gereksinim duyulacak mı, çok da uzak olmayan bir gelecekte göreceğiz.
Benzer yazılarımızdan anında haberdar olmak için İkonion Blog'a abone olmayı unutmayın!
Kaynakça
Daha çok robotik alanını kapsamakla birlikte, yapay zekâ ve ürünlerine ilişkin sınır çizme isteğinin sinyallerini veren direktifler hakkında bilgi için bkz. ERSOY, Çağlar, Robotlar, Yapay Zekâ ve Hukuk, Onikilevha Yayıncılık, 5. Baskı, İstanbul, Kasım 2020, s.48-51.
(Çevrimiçi) https://drive.google.com/file/d/1ZaBPsfor_aHKNeeyXxk9uJfTru747EOn/view, Erişim Tarihi: 14.04.2021.
(Çevrimiçi) https://gdpr-info.eu/art-83-gdpr/, Erişim Tarihi: 14.04.2021.
(Çevrimiçi) https://www.politico.eu/article/europe-strict-rules-artificial-intelligence/, Erişim Tarihi: 14.04.2021.
Comments